Monitoring wizyjny w szpitalach i innych placówkach medycznych
Monitoring wideo w placówkach medycznych jest przydatnym narzędziem, zwiększającym bezpieczeństwo pacjentów i personelu medycznego. Jednak budzi wiele pytań i wątpliwości, szczególnie w zakresie praw pacjentów. Zgodnie z ustawą o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, każdy pacjent ma prawo do poszanowania intymności i godności, w szczególności w czasie udzielania mu świadczeń zdrowotnych. Pojęcie intymności i godności pacjenta jest bardzo szerokie, dlatego biorąc pod uwagę dobro i prawa pacjenta, powinien być on informowany o zamiarze monitorowania i świadomie wyrażać ewentualną zgodę bądź sprzeciw.
W jakim celu są instalowane kamery monitoringu?
Monitoring wizyjny w placówkach szpitalnych musi być stosowany odpowiedzialnie a jego użycie powinno być uzasadnione dobrem pacjentów, m.in. ich bezpieczeństwem i zdrowiem. Zatem należy pamiętać o tym, że monitoring wizyjny może być wykorzystywany wyłącznie zgodnie z przepisami prawa oraz w tych ściśle określonych celach.
Gdzie są zamieszczane kamery monitoringu?
Pacjenci mają zagwarantowane prawo do zachowania intymności i godności podczas udzielania im świadczeń zdrowotnych. Dlatego kamery umieszczane są przede wszystkim na korytarzach i na niektórych, określonych prawem, oddziałach. Jednakże kamery nie mogą obejmować pacjentów, bez ich zgody, w pomieszczeniach, w których udzielane są świadczenia zdrowotne, w trakcie udzielania pacjentom tych świadczeń, np. w salach chorych (wyjątkiem są miejsca gdzie zgodnie prawem mogą być instalowane, o nich mowa poniżej).
Czy placówka medyczna ma obowiązek informować pacjenta o stosowanym monitoringu wizyjnym?
Stosowne oznaczenia są instalowane na wejściach do budynku. Informacja o stosowaniu monitoringu powinna być zamieszczona w widocznym miejscu, umieszczona w sposób trwały, w niezbyt dużej odległości od nadzorowanych miejsc, np. na tablicy ogłoszeń, tak aby pacjent z łatwością mógł się z nią zapoznać.
Jeśli kamery zainstalowane są w miejscu udzielania świadczeń zdrowotnych, nawet jeśli nie rejestrują pacjenta podczas tego procesu (np. na sali operacyjnej aby określić, kiedy sala została zwolniona) pacjent powinien o tym wiedzieć i wyrazić zgodę. Już samo umieszczenie kamery – nawet jeśli jest wyłączona – może u pacjenta budzić obawy i rodzić poczucie braku poszanowania intymności.
Czy kamery mogą być instalowane w pomieszczeniach „ścisłego nadzoru”, czyli np. w stacji dializ czy na oddziale dziecięcym?
Tak. W tzw. pomieszczeniach ścisłego nadzoru, w których kamery służą obserwacji pacjentów ich instalacja i użytkowanie bez zgody pacjenta, jest zgodna z prawem. Tym samym kamery mogą być instalowane:
- na oddziałach porodowych – w pomieszczeniach przeznaczonych dla położnic i noworodków w pierwszych godzinach życia - po porodach powikłanych;
- na oddziałach dziecięcych;
- w stacjach dializ – obejmujących stanowisko nadzoru pielęgniarskiego;
- na oddziałach psychiatrycznych – w jednoosobowych separatkach;
- na oddziałach anestezjologii i intensywnej terapii – istnieje możliwość obserwacji przy użyciu kamer wyposażonych w funkcjonowanie autostartu, w szczególności możliwość obserwacji twarzy.
Jak wygląda monitoring pacjentów z zaburzeniami psychicznymi?
Sale szpitalne przeznaczone do izolacji pacjentów z zaburzeniami psychicznymi są monitorowane. Kamera umożliwia stały nadzór nad pacjentem oraz kontrolę czynności związanym z rodzajem zastosowanego wobec tej osoby środka przymusu bezpośredniego. Natomiast obraz z monitoringu pomieszczeń, takich jak np. toaleta jest przekazywany w sposób uniemożlwiający ukazywanie intymnych części ciała tej osoby czy też wykonywanych czynności fizjologicznych.
Kto ma dostęp do obrazu z kamer instalowanych w szpitalu?
Nie ma konkretnych przepisów, które określałyby kto ma dostęp do monitoringu z kamer. Zazwyczaj jest to personel medyczny. Dostęp powinien być zabezpieczony hasłem i powinny z niego korzystać tylko upoważnione osoby.
Czy można instalować monitoring na szpitalnych oddziałach ratunkowych (SOR) oraz oddziałach intensywnej terapii?
Na szpitalnych oddziałach ratunkowych (SOR) tzw. ciągi komunikacyjne, czy miejsca ogólnodostępne (recepcja, portiernia) mogą być monitorowane za pośrednictwem kamer. Jednak w każdym takim przypadku musi być jasno określony cel takiego monitoringu, jego przeznaczenie, szczegółowe zasady monitorowania, zasady przechowywania obrazu itd. Jeżeli jednak miałby dotyczyć miejsc, w których pacjentom są udzielane świadczenia zdrowotne, poza pewnymi wyjątkami, taki monitoring mógłby stanowić naruszenie prawa pacjenta do intymności i godności.
Na oddziałach intensywnej terapii dopuszczalny jest monitoring, polegający na umożliwieniu personelowi medycznemu obserwacji sali. Jest to szczególnie uzasadnione, w sytuacji gdy nadzór nad pacjentem znajdującym się w stanie zagrożenia życia lub zdrowia, wymaga natychmiastowej interwencji medycznej w przypadku pogorszenia się tego stanu.
Czy monitoring w salach poporodowych jest zgodny z prawem?
Monitoring w pomieszczeniach Zespołu Porodowego ma zapewnić bezpieczeństwo dziecku i jego matce, w szczególności w porodach powikłanych. W pierwszych godzinach życia noworodka szpital musi mieć możliwość obserwacji bezpośredniej pacjentów albo przy użyciu kamer wyposażonych w funkcje autostartu, w szczególności możliwość obserwacji twarzy. Jeśli na sali nie ma kamery, powinna tam być położna, która cały czas znajduje się przy dziecku. Podobnie na oddziale dziecięcym istnieje możliwość obserwacji małych pacjentów za pomocą kamer posiadających rezerwowe zasilanie z funkcją autostartu.
Czy monitoring w salach szpitalnych łamie prawa pacjenta?
Pacjent może nie wyrazić zgody na monitoring na sali szpitalnej. Jeżeli jego stan zdrowia w trakcie hospitalizacji zmieni się na nagły – czyli zagrażający życiu bądź zdrowiu nie oznacza to, iż brak zgody na monitoring automatycznie przestaje obowiązywać.
Istotny jest zatem cel, jakiemu służyć miałby monitoring na sali chorych, ale także i rodzaj monitoringu. Czym innym jest monitoring polegający wyłącznie na bieżącej obserwacji sali przez osobę uprawnioną (lekarz, pielęgniarka) a monitoring polegający na rejestracji obrazu, który pozostawałby w posiadaniu szpitala nawet po opuszczeniu oddziału przez pacjenta.
Przykładowo: monitoring pacjentów, bez ich zgody, umożliwiający rozpoznanie ich twarzy np. na salach zabiegowych czy obserwacyjnych stanowiłby naruszenie prawa pacjenta do intymności.
Jednakże nawet kiedy obraz kamery nie obejmuje samego pacjenta, czy tylko części jego ciała, pacjent może odczuwać dyskomfort z uwagi na sam fakt nagrywania. Dlatego każdy przypadek stosowania takiego monitoringu powinien być rozpatrywany indywidualnie.
Właściwa realizacja prawa pacjenta do poszanowania intymności, szczególnie w czasie udzielania pacjentowi świadczeń zdrowotnych, jest niezwykle istotna. Dla niektórych osób nawet sam widok kamery umiejscowionej nad wejściem na salę może wiązać się z dużym dyskomfortem, dlatego na osobach kierujących podmiotami leczniczymi spoczywa odpowiedzialność w zakresie decyzji o potrzebie i zasadności stosowania monitoringu.
Monitoring w placówkach medycznych a RODO
RODO nie wyróżnia stricte „monitoringu” jako szczególnego sposobu przetwarzania danych osobowych. Niemniej jednak monitoring mieści się w pojęciu użytym przez RODO czyli „przetwarzanie z użyciem nowych technologii”.
W praktyce oznacza to, że do przetwarzania danych osobowych pozyskanych za pomocą monitoringu stosuje się te same zasady, które stosuje się do innych sposobów przetwarzania danych. Zatem placówka medyczna będąc administratorem tak zbieranych danych osobowych, musi spełnić przesłanki legalności ich przetwarzania oraz realizować wszystkie inne obowiązki wynikające z RODO.
Zgodnie z przepisami RODO systematyczne monitorowanie na dużą skalę miejsc dostępnych publicznie wymaga przed rozpoczęciem przetwarzania danych dokonania oceny skutków tego działania dla ochrony danych, gdyż może powodować wysokie ryzyko naruszenia praw lub wolności obywateli. Zgodność procesów przetwarzania danych osobowych z RODO w ramach prowadzonego monitoringu może być także przedmiotem oceny Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych.