Opieka duszpasterska i pomoc socjalna w szpitalu psychiatrycznym

Opieka duszpasterska

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia każdemu obywatelowi wolność sumienia i religii. Wolność ta daje prawo do korzystania z pomocy religijnej w tym miejscu, w którym osoba tego potrzebująca się znajduje - takim miejscem są również szpitale, w tym  psychiatryczne.

Pacjentom przebywającym na oddziałach szpitalnych, niezależnie od Konstytucji RP, przysługuje także prawo do opieki duszpasterskiej, które umożliwia bezpośredni kontakt z opiekunem duchowym wyznawanej przez pacjenta religii, jego uczestnictwo w obrzędach religijnych organizowanych na terenie szpitala, przyjmowanie sakramentów. Ww sytuacji pogorszenia się jego stanu zdrowia, powodującego odczucie zagrożenia prawo do niezwłocznego zawiadomienia duchownego wyznawanej przez siebie religii i kontakt z tą osobą.

Pacjent powinien otrzymać informację, jakiego wyznania kapelani sprawują opiekę duszpasterską na terenie szpitala, w którym przebywa, w jaki sposób można się z nimi skontaktować oraz gdzie i o której godzinie odbywają się nabożeństwa. Informacje takie zawarte są w regulaminach podmiotów leczniczych lub na oddzielnych kartkach wywieszonych na tablicach ogłoszeń. Osobą odpowiedzialną za zatrudnienie kapelana jest dyrektor danej placówki medycznej.

Wywieszone w oddziałach listy kościołów innych wyznań działających w danych miastach – wraz z danymi kontaktowymi umożliwiają pacjentom, którzy tego potrzebują możliwość bezpośredniego kontaktu ze swoim duchownym. Bywają również sytuacje, w których księża, pastorzy czy inni kapłani przychodzą do swoich wiernych jako osoby odwiedzające. Ponadto każdy pacjent w trakcie hospitalizacji na oddziale psychiatrycznym może swoje indywidualne potrzeby duchowe realizować poprzez modlitwę, medytację itp.

Z uwagi na największą liczbę wyznawców religii rzymsko-katolickiej w szpitalach najczęściej zatrudnieni są kapelani, którzy swoją posługę realizują w kaplicach szpitalnych (salach kultu) lub w oddziałach, spotykając się bezpośrednio z pacjentami.

W niektórych częściach kraju ze względu na większość religijną innych wyznań np. prawosławie posługę duszpasterską pełni batiuszka, który regularnie odwiedza i spotyka się ze swoimi wiernymi, a pacjenci w dobrym stanie zdrowia mają możliwość uczestniczenia w nabożeństwach tego obrządku. Na terenie oddziałów psychiatrycznych posługę duszpasterską pełnią również pastorzy, rabinowie i inni duchowni, którzy swoją działalność duchową prowadzą w duchu ekumenicznym.

Kaplica w Wojewódzkim Centrum Psychiatrii Długoterminowej w Stroniu Śląskim

Pomoc socjalna

Ważną rolę na oddziale psychiatrycznym, w szczególności w zakładzie opiekuńczo-leczniczym pełnią również pracownicy socjalni. Ich praca ma na celu w szczególności pomoc pacjentom oraz ich rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie, poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie warunków temu sprzyjających.

Na barkach pracowników socjalnych spoczywa wiele odpowiedzialnych i wymagających zadań. Dokonują oni m. in. analizy i oceny sytuacji socjalno-bytowych pacjentów, które umożliwiają określenie zapotrzebowania na świadczenia z pomocy społecznej. Ustalając „diagnozę socjalną” uwzględniają nie tylko cele zdrowotne, ale także interesy osobiste i zawodowe chorych, a czynności dokonywane w najbliższym otoczeniu i zakładzie pracy pacjenta przeprowadzają w sposób taktowny i z zachowaniem w poufności wszystkich informacji powziętych w związku z wykonywaniem swej pracy. Prowadzą również dokumentację z dokonanych czynności i świadczeń w historii choroby oraz dzienniku świadczeń socjalnych. 

Do szerokiego katalogu czynności i zadań wykonywanych przez pracowników socjalnych pracujących w oddziałach psychiatrycznych oraz zakładach opiekuńczo-leczniczych możemy zaliczyć:

• udział w wizytach lekarskich,
• udział w zebraniach społeczności terapeutycznej, 
• wyjaśnianie sytuacji socjalnej pacjentów,
• udzielanie pacjentowi i jego rodzinie informacji, wskazówek, pomocy w zakresie możliwości rozwiązania trudnej sytuacji życiowej,
• prowadzenie wywiadów środowiskowych w celu ustalenia uprawnień do zasiłku stałego lub celowego,
• występowanie z wnioskiem o objęcie pacjenta ubezpieczeniem zdrowotnym finansowanym ze środków publicznych,
• kompletowanie dokumentów do domu pomocy społecznej w uzgodnieniu z pacjentem, lekarzem prowadzącym, rodziną pacjenta, opiekunem prawnym,
• kompletowanie wniosków do zakładów opiekuńczo-leczniczych,
• występowanie o ustalenie stopnia niepełnosprawności,
• wyrobienie dowodu osobistego dla pacjenta,
• pomoc w ustaleniu miejsca w schronisku oraz noclegowni dla pacjentów bezdomnych po zakończonej hospitalizacji,
• pomoc w organizowaniu opieki poszpitalnej w formie specjalistycznych usług opiekuńczych,
• pomoc w ustaleniu danych pacjenta NN,
• załatwianie spraw związanych ze zgonem i pochówkiem pacjenta nie posiadającego rodziny,
• kontakt z urzędami, sądami i innymi instytucjami w sprawach dotyczących pacjentów hospitalizowanych,
• przeciwdziałanie praktykom niehumanitarnym i dyskryminującym osoby chore psychicznie.  

Ponadto pracownicy socjalni udzielają też pomocy w tzw. „nietypowych’’ sprawach, jednakże bardzo istotnych dla pacjentów. Oto kilka przykładów:

• przed przyjęciem do szpitala psychiatrycznego mężczyzna oddał obcej osobie siedzącej na ławce portfel, w którym znajdował się dowód osobisty i karta płatnicza, podając jednocześnie PIN do karty. Po przyjęciu do szpitala, dzięki interwencji pracownika socjalnego, udało się ustalić nr dowodu osobistego i dokonać w banku stosownych zastrzeżeń karty, aby zabezpieczyć konto pacjenta,
• pracownik socjalny pomógł pacjentce napisać wniosek (wraz z uzasadnieniem) do władz uczelni z prośbą o możliwość ponownego przystąpienia do egzaminu,
• dzięki pomocy pracownika socjalnego zostały przełożone wcześniej wyznaczone pacjentowi terminy operacji w innych podmiotach leczniczych,
• pracownik socjalny pomógł pacjentce w zredagowaniu pisma o rozłożenie spłaty zadłużenia u operatora telefonii komórkowej na raty, co zapobiegło egzekucji komorniczej,
• pracownicy socjalni towarzyszą pacjentom zakładów opieki leczniczej w wizytach u ich bliskich przebywających w domach pomocy społecznej, celem takich wizyt jest podtrzymanie więzi rodzinnych,
• kontaktują się z rodziną pacjenta w celu otrzymania dokumentów niezbędnych do uzyskania dla niego świadczenia rentowego.  

Przykłady pism redagowanych przez pracowników socjalnych