Szpital psychiatryczny: personel

W poprzednim Blasku Psychiatrii poznaliśmy zadania sędziów i pełnomocników reprezentujących pacjenta przed sądem. Dziś przedstawimy kolejne osoby, które spotkamy na szpitalnych korytarzach. Dowiemy się m.in. kto i jakich form pomocy udziela oraz jakimi kwalifikacjami dysponuje personel oddziału psychiatrycznego.

• Jedną z pierwszych osób, z którą spotka się pacjent doświadczający kryzysu psychicznego jest lekarz psychiatra. Lekarz ten już na Izbie Przyjęć oceni stan psychiczny pacjenta, a następnie doradzi, czy w przezwyciężeniu kryzysu niezbędna będzie pomoc, jaką oferuje oddział psychiatryczny. Na oddziale natomiast bada przyjętych pacjentów i ustala właściwe metody diagnostyczne oraz formy terapii. Lekarz psychiatra w swojej pracy skupia się głownie na farmakoterapii – czyli takim dobraniu leków w trakcie procesu diagnostycznego, który jest niezbędny do stworzenia dalszego planu terapii. Ponadto wykonuje zabiegi lekarskie oraz pełni nadzór nad zabiegami wykonywanymi przez pielęgniarki, prowadzi historię choroby pacjenta oraz inną dokumentację lekarską. Gdy to konieczne, podejmuje także decyzje dotyczące zastosowania wobec pacjentów przymusu bezpośredniego, kontroluje jego przebieg oraz decyduje o zwolnieniu z takiego zabezpieczenia. 

O tym, jak wygląda praca lekarza dyżurującego na izbie przyjęć pisaliśmy w jednym z poprzednich Blasków Psychiatrii > http://www.rpp.gov.pl/blaski-psychiatrii/dzien-z-zycia-lekarza-psychiatry-w-szpitalnej-izbie-przyjec/

Żeby zostać lekarzem psychiatrą należy ukończyć sześcioletnie studia medyczne, a następnie po roku stażu, zdecydować się na specjalizację z zakresu psychiatrii. Takie szkolenie specjalizacyjne trwa pięć lat, w trakcie których lekarz, pracując w szpitalu lub na oddziale psychiatrycznym, kształci się oraz przygotowuje do egzaminu państwowego, po zdaniu którego staje się specjalistą psychiatrą.

• Pielęgniarka w obecności lekarza psychiatry wykonuje tzw. czynności wstępne, konieczne przy przyjęciu do szpitala. Następnie zapoznaje pacjenta z oddziałem i oswaja z nim – w ten sposób stwarzając warunki do prawidłowej adaptacji pacjenta. To właśnie pielęgniarce w pierwszej kolejności pacjent zgłasza trapiące go wątpliwości, czy objawy dotykających go zaburzeń, dlatego jest ona obecna na oddziale psychiatrycznym całą dobę. Przygląda się pacjentom, wydaje leki oraz obserwuje ich działanie, dba również o to, aby osoba w trakcie pogorszenia stanu psychicznego utrzymywała prawidłowy stan higieny oraz prawidłowe żywienie.

Obecnie w Polsce kwalifikacje pielęgniarki można uzyskać tylko po ukończeniu wyższej uczelni. Ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej stanowi, że pielęgniarka uzyskuje kwalifikacje zawodowe po ukończeniu szkoły pielęgniarskiej - jest to szkoła prowadząca kształcenie w formie jednolitych studiów magisterskich lub uzupełniających oraz studiów zawodowych. Absolwent studiów magisterskich uzyskuje tytuł zawodowy magistra pielęgniarstwa natomiast absolwent studiów zawodowych tytuł licencjata pielęgniarstwa. Swoje umiejętności pielęgniarki doskonalą m.in. w procesie szkolenia specjalizacyjnego (np. w dziedzinie pielęgniarstwa psychiatrycznego) a także kursów kwalifikacyjnych, specjalistycznych czy doszkalających (w tym z zakresu psychiatrii).

• Pobyt na oddziale psychiatrycznym nie ogranicza się jedynie do działań farmakologicznych i pielęgnacyjnych wykonywanych przez lekarza czy pielęgniarkę. W szpitalu psychiatrycznym spotkamy także psychologa, który najczęściej na zlecenie lekarza psychiatry pomaga w postawieniu prawidłowej diagnozy, niezbędnej do wdrożenia dalszego planu terapii. Do postawienia diagnozy psycholog wykorzystuje m.in. metody diagnozy psychologicznej np. testy osobowości oraz narzędzia do oceny funkcjonowania poznawczego, w tym oceny intelektualnej. Psycholog na oddziale psychiatrycznym uczestniczy również w rozmowach z pacjentami oraz prowadzi działania terapeutyczne w formie indywidualnej i grupowej, w tym psychoedukacyjne oraz mające charakter interwencji.

Wykonywanie zawodu psychologa poprzedza ukończenie studiów magisterskich na kierunku psychologia. Wielu psychologów zdobywających doświadczenie zawodowe w ochronie zdrowia decyduje się na specjalizację w dziedzinie psychologii klinicznej zaburzeń psychicznych. Po zaliczeniu niezbędnych staży, modułów teoretycznych w ramach specjalizacji taki psycholog zdaje Państwowy Egzamin Specjalizacyjny w Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego. Natomiast po pozytywnym zaliczeniu egzaminu uzyskuje tytuł specjalisty psychologa klinicznego.

• Duża część osób decyduje się również na szkolenie z zakresu psychoterapii. Psychoterapeuta to bowiem psycholog, psychiatra, pielęgniarka lub inna osoba z wykształceniem wyższym humanistycznym lub medycznym, która podjęła szkolenie z tej dziedziny. Choć w Polsce nadal nie ma odpowiednich aktów prawnych regulujących zawód psychoterapeuty, to przyjmuje się, że uprawnienia do prowadzenia psychoterapii można uzyskać szkoląc się w jednym z całościowych, czteroletnich kursów psychoterapii rekomendowanych przez Polskie Towarzystwa Psychologiczne lub Polskie Towarzystwo Psychiatryczne (pełną listę kursów rekomendowanych można znaleźć na stronach internetowych tych towarzystw). Uczestnik kursu uzyskuje uprawnienia do prowadzenia psychoterapii już po ukończeniu drugiego roku kursu o ile kontynuuje szkolenie i poddaje swoją pracę systematycznej superwizji (czyli konsultacjom u doświadczonego nauczyciela psychoterapii).

   

Do szpitala psychiatrycznego ludzie najczęściej trafiają w ostrych kryzysach – zaostrzeniach choroby lub niezwykle dramatycznych sytuacjach życiowych. Rozmowy z psychoterapeutą – o ile pacjent będzie chciał skorzystać z takiej możliwości – mogą pomóc w uporządkowaniu uczuć i myśli, odreagowaniu trudnych emocji, a także w opracowaniu sposobu wychodzenia z kryzysu psychicznego. Ze względu na długi czas hospitalizacji, na oddziałach ogólnoprzyjęciowych najlepiej sprawdzają się krótkoterminowe formy oddziaływań np. techniki behawioralno-poznawcze, narracyjne, ericksonowskie czy psychoedukacyjne. Natomiast u pacjentów przewlekle chorych oraz tych przebywających na oddziałach sądowych możliwe jest stosowanie długoterminowej psychoterapii. Choć psychoterapia odbywająca się w ramach hospitalizacji psychiatrycznej nigdy nie prowadzi do pełnego wyleczenia, to może być początkiem drogi do zdrowia, zapobiegać powtórnym hospitalizacjom i zmotywować pacjenta do korzystania z opieki ambulatoryjnej (poradni zdrowia psychicznego) i oddziałów dziennych.

• Niektóre osoby znajdujące się w kryzysie psychicznym szukają ulgi w zażywaniu środków psychoaktywnych np. alkoholu. W tym zakresie pacjentowi niesie pomoc specjalista lub instruktor psychoterapii uzależnień. Na oddziale psychiatrycznym praca takiej osoby polega na motywowaniu do podjęcia terapii uzależnień, konsultowaniu pacjentów wyrażających chęć podjęcia terapii, wskazywaniu istniejących form i możliwości pomocy w tym zakresie. Jeśli w danej placówce medycznej istnieje taka możliwość, specjaliści ci prowadzą również terapię grupową lub indywidualną pacjentów.

Do niedawna szkolenie specjalisty psychoterapii uzależnień akredytowane było przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Krajowe Biuro Do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii. W ostatnim czasie regulacje prawne uległy pewnym zmianom w tym zakresie. Dla osób rozpoczynających szkolenie w tym roku dostępna jest jedynie ścieżka Krajowego Biura Do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii. Po ukończeniu pierwszego etapu trwającego 650 godzin oraz odbyciu stażu i odpowiedniej ilości godzin superwizji a także przygotowania opisu przypadków, kandydata na specjalistę terapii uzależnień czeka ogólnopolski egzamin ustny i teoretyczny, po zdaniu którego może przystąpić do realizacji zadań związanych ze specyfiką swojego zawodu.

• Pacjent poza otrzymaniem diagnozy lekarskiej oraz dostosowanej dla niego terapii, w szpitalu może załatwić swoje sprawy socjalne oraz inne związane z jego pobytem na oddziale np. zwolnienie lekarskie. W tej kwestii pomoże mu pomoc sekretarki, rejestratorki medycznej oraz pracownika socjalnego. W niektórych szpitalach lub na oddziałach możemy również spotkać opiekuna medycznego lub ratownika medycznego.

Rejestratorka lub sekretarka medyczna - wykonuje biurowe prace niezbędne do prawidłowego funkcjonowania oddziału. Prowadzi kolejki oczekujących, przechowuje i udostępnia dokumenty, a także udziela informacji odnośnie placówki oraz zasad jakie tam panują. Praca ta wymaga asertywności oraz dobrej komunikacji z pacjentem i pozostałym personelem szpitala. Rejestratorka lub sekretarka medyczna pod nadzorem lekarza sporządza także zaświadczenia lekarskie o leczeniu pacjenta na oddziale, kopie i odpisy dokumentacji medycznej prowadzonej przez lekarzy, pielęgniarki, psychologów oraz pozostały personel medyczny.

Rejestratorką medyczną można zostać np. poprzez ukończenie policealnej szkoły, kształcącej w tym zakresie.

Do zadań pracownika socjalnego należą: poradnictwo socjalne, wnioskowanie o świadczenia, pomoc w załatwianiu formalności związanych z uzyskaniem rent przyznawanych przez ZUS i KRUS oraz orzeczeń o stopniu niepełnosprawności. Pracownik socjalny pełni funkcję łącznika pomiędzy pacjentem znajdującym się w szpitalu a środowiskiem w którym chory mieszka i pracuje. Dzięki niemu oraz współpracy z poszczególnymi jednostkami samorządu terytorialnego zachowana jest ciągłość opieki psychiatrycznej pacjenta w środowisku. Ponadto jego działania umożliwiają lub przyczyniają się do umożliwienia osobom z zaburzeniami psychicznymi samodzielnej i społecznie użytecznej egzystencji w ich naturalnym środowisku. Pracownik socjalny organizuje także instytucjonalne formy opieki nad chorym po wypisie np. w zakładzie opieki leczniczej czy domu pomocy społecznej, a także pomaga w aktywizacji zawodowej pacjenta.

• W szpitalu psychiatrycznym można spotkać także terapeutę zajęciowego. Może nim zostać m.in. osoba, która posiada studia wyższe w zakresie terapii zajęciowej lub wykształcenie średnie medyczne w tym zawodzie. Terapia zajęciowa to rodzaj psychoterapii, mającej na celu przyspieszenie powrotu utraconych funkcji i sprawności pacjenta, a w przypadkach zmian nieodwracalnych wyrobienie funkcji zastępczych. Klasyczne psychoterapie polegają na dialogu z pacjentem. Terapia zajęciowa jest natomiast zorientowana na integrację ciała i umysłu. Może przybierać różne formy np. arteterapii, ergoterapii, silwoterapii, choreoterapii, muzykoterapii, terapii ruchem, manualnej i biblioterapii. Rodzaj terapii i zakres zastosowania jest indywidualnie dopasowany do każdej osoby w zależności od rodzaju problemu oraz stopnia zaburzenia. Ogólnie terapia zajęciowa to leczenie i usprawnianie za pomocą określonych czynności, zajęć i pracy, które mogą mieć wartość kształcącą, wychowawczą, a także leczniczą. Inaczej jest to leczenie „poprzez pracę”. Jako środek leczniczy terapia zajęciowa może oddziaływać na ogólną sprawność fizyczną i psychiczną pacjenta lub miejscowo na zwiększenie sprawności i siły danej grupy mięśni lub kończyny.  

• Bardzo ważną pracę w szpitalu psychiatrycznym, czy oddziale o takim profilu wykonują również osoby dbające o czystość na oddziale oraz pracownicy, z którymi pacjent osobiście może nie mieć kontaktu, lecz których praca umożliwia prawidłowe funkcjonowanie placówek oraz zapewnienie ciągłości i jakości leczenia np. pracownicy kuchni, osoby dowożące posiłki, personel pomocniczy oraz administracyjny, który wykonuje zadania finansowe, nadzorcze oraz pozostałe niezbędne do realizowania świadczeń zdrowotnych osobom, które tego potrzebują. Praca tych osób przyczynia się do powrotu do zdrowia pacjenta znajdującego się w kryzysie psychicznym, w taki sposób by mógł on podjąć dalsze funkcjonowanie w swoim środowisku.

Pobyt pacjenta w szpitalu psychiatrycznym zawsze jest dokumentowany w odpowiedniej formie. W kolejnej odsłonie naszego cyklu edukacyjnego przedstawimy dokumenty, które poznane dziś osoby sporządzają w czasie swojej pracy. Następny Blask Psychiatrii już niebawem na naszej stronie internetowej i Facebooku! Zapraszamy!

*Dziękujemy za współpracę przy przygotowaniu dzisiejszego Blasku Psychiatrii członkom Rady Młodych Ekspertów przy Rzeczniku Praw Pacjenta