Przyjęcie do szpitala psychiatrycznego bez zgody na obserwację

Wielu osobom szpital psychiatryczny kojarzy się negatywnie, ponieważ pacjenci przyjmowani są często bez swojej zgody, a co za tym idzie są przekonani, że ich prawa zostały naruszone. Pojawia się strach, w głowie natłok myśli : „że mnie nie wypuszczą; nie wiem kiedy wyjdę; jestem zamknięty; nie mogę sam o sobie decydować; boję się innych pacjentów; boje się że podadzą mi leki, które mnie otumanią; nie mam swoich rzeczy”. Sytuacja przyjęcia do szpitala psychiatrycznego jest wydarzeniem niekomfortowym, wzbudzającym lęk, panikę i zagrożenie. Znajomość przepisów i świadomość praw przysługujących potencjalnemu pacjentowi może znacząco obniżyć poziom niepokoju.

Poniżej prezentujemy przykładową sytuację, w oparciu o którą omówione zostaną zasady przyjęcia do szpitala psychiatrycznego na obserwację bez zgody, określone w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego.

Joasia jest studentką polonistyki. Od kilku miesięcy jest w związku z kolegą ze studiów. Bardzo jej na nim zależy, jednak ostatnio nie do końca dogaduje się ze swoim partnerem. Coraz częściej się kłócą. Joasia boi się, że chłopak ją zostawi, dlatego często stosuje szantaż emocjonalny. Po jednej z kłótni wzięła większą ilość różnych tabletek. Jej współlokatorka znalazła Joasię półprzytomną na podłodze i natychmiast wezwała karetkę pogotowia. Po płukaniu żołądka na oddziale ratunkowym, Joasia została przewieziona do szpitala psychiatrycznego. Na izbie przyjęć wyzywała i groziła sanitariuszom, krzyczała, że nie mają prawa jej tutaj trzymać, że nic złego nie zrobiła, nie próbowała się zabić i żądała natychmiastowego wypuszczenia ze szpitala. Natomiast psychiatra po zbadaniu Joasi zdecydował o przyjęciu jej do szpitala. Poinformował ją o przyczynie przyjęcia – bezpośrednie zagrożenie dla swego życia – oraz przedstawił jej prawa. Joasia nie podpisała zgody na pobyt w szpitalu. Pacjentka stawiała opór, na oddział została odprowadzona przez sanitariuszy. Następnie decyzją Ordynatora, trafiła na obserwację.

Przedstawiona powyżej procedura obserwacji, jest jednym z trybów przyjęcia do szpitala psychiatrycznego, odróżniającym go od innych placówek medycznych. W przypadku, w którym osoba zagraża bezpośrednio swojemu życiu lub życiu i zdrowiu innych osób, a zachodzą wątpliwości, czy jest ona chora psychicznie, można go zastosować, bez obowiązku uzyskania zgody takiej osoby. Z uwagi na nagły oraz przymusowy charakter takiego przyjęcia, nie jest również wymagane wcześniejsze uzyskanie skierowania od lekarza. O zasadności leczenia postanawia lekarz, po osobistym zbadaniu pacjenta. W miarę możliwości powinien przy tym zasięgnąć opinii innego lekarza psychiatry bądź psychologa. Lekarz przyjmujący ma obowiązek wytłumaczyć przyczyny przyjęcia bez zgody oraz przekazać informację o przysługujących w takiej sytuacji prawach pacjenta.  

W szpitalu Joasia spędziła 10 dni, podczas których personel medyczny jedynie obserwował jej zachowanie, bez poddawania procesowi leczniczemu. W tym czasie Joasia uspokoiła się, wyciszyła, zrozumiała jak jej zachowanie mogło zostać zinterpretowane. Zwróciła się z prośbą do sędziego o nakazanie wypisania jej ze szpitala. Po przeprowadzeniu rozprawy, sąd uznał zasadność przyjęcia na obserwację. Po 10 dniach lekarze zapoznali Joasię z ich wnioskami z obserwacji. Jej problem dotyczy trudności w sferze emocjonalnej i wskazane byłoby leczenie psychoterapeutyczne. Lekarze wykluczyli u Niej chorobę psychiczną oraz bezwzględną konieczność dalszego pobytu w szpitalu wbrew jej woli. Joasia opuściła szpital po 10 dniach od jej przyjęcia.

O przyjęciu bez zgody, w tym na obserwację, w ciągu 48 godzin zawiadomiony powinien być kierownik podmiotu leczniczego. On z kolei ma 72 godziny od momentu ww. przyjęcia na zawiadomienie sądu opiekuńczego właściwego miejscowo dla danego szpitala. Sędzia wysłuchuje osobę przyjętą bez zgody w ciągu 48 godzin licząc od chwili otrzymania zawiadomienia. Następnie w ciągu 14 dni – znów licząc od dnia otrzymania zawiadomienia – powinna zostać przeprowadzona rozprawa. W przypadku niestwierdzenia choroby psychicznej pacjent powinien być wypisany ze szpitala. Bardzo ważną cechą obserwacji jest, iż nie może trwać ona dłużej niż 10 dni. W tym czasie pacjenta nie można poddawać leczeniu farmakologicznemu wpływającemu na jego stan psychiczny.

Do szpitala psychiatrycznego może być również przyjęta, bez zgody, osoba chora psychicznie, której dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że nieprzyjęcie do szpitala spowoduje znaczne pogorszenie stanu jej zdrowia psychicznego, bądź która jest niezdolna do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, a uzasadnione jest przewidywanie, że leczenie w szpitalu psychiatrycznym przyniesie poprawę jej stanu zdrowia. O potrzebie przyjęcia do szpitala psychiatrycznego osoby, bez jej zgody, orzeka sąd opiekuńczy miejsca zamieszkania tej osoby - na wniosek jej małżonka, krewnych w linii prostej, rodzeństwa, jej przedstawiciela ustawowego lub osoby sprawującej nad nią faktyczną opiekę. W wyjątkowych sytuacjach wniosek może zgłosić również organ do spraw pomocy społecznej. Zapewnienie realizacji postanowienia sądowego o przyjęciu do szpitala psychiatrycznego w trybie art. 29 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego należy do marszałka danego województwa. Mówi o tym art. 46 ust. 2b ustawy o ochronie zdrowia psychicznego.