Transport medyczny w kontekście osób z zaburzeniami psychicznymi
Transport medyczny przysługuje każdemu z nas w sytuacji, gdy znajdujemy się w tzw. stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego. Jest to stan, który polega na nagłym lub przewidywanym w krótkim czasie pojawieniu się objawów pogarszania zdrowia, którego bezpośrednim następstwem może być poważne uszkodzenie funkcji organizmu, uszkodzenie ciała lub utrata życia. Taki stan wymaga podjęcia natychmiastowych medycznych czynności ratunkowych i leczenia.
Stan nagły najczęściej wyobrażamy sobie jako efekt przykrego zdarzenia czy wypadku. Jednak taki stan może mieć również podłoże psychiczne. Nie każdy jednak wie w jaki sposób udzielić pomocy osobie w poważnym kryzysie psychicznym. Brak takiej wiedzy może powodować dezorientację osoby, która nigdy wcześniej nie zetknęła się z problematyką zaburzeń psychicznych.
Jaką pomoc wezwać w razie potrzeby?
Za udzielanie pomocy i transportowanie osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego odpowiada Państwowe Ratownictwo Medyczne. Wezwanie karetki do osoby, której zachowanie wskazuje na to, że z powodu choroby psychicznej lub zaburzeń psychicznych zagraża bezpośrednio własnemu życiu albo życiu i zdrowiu innych osób nie różni się niczym od innych sytuacji, w których zwracamy się o pomoc do pogotowia.
Należy zadzwonić z telefonu komórkowego lub stacjonarnego pod numer 999 lub 112 oraz przedstawić sytuację dyspozytorowi medycznemu, udzielając mu wszelkich informacji, o które będzie prosił.
W polskim systemie ratownictwa medycznego nie ma karetek zarezerwowanych dla osób chorujących psychicznie. W razie konieczności wezwanie takie realizowane jest przez zespół ratownictwa medycznego, w skład którego wchodzą osoby wykonujące zawód medyczny przeszkolone także na okoliczność postępowania w przypadku udzielania pomocy osobom w kryzysie psychicznym.
Jak się zachować zanim przyjedzie transport medyczny?
Osoba udzielająca pomocy, nawet poprzez wezwanie Zespołu Ratownictwa Medycznego, w pierwszej kolejności musi zadbać o własne bezpieczeństwo. Gdy stwierdzimy, że nic nam nie grozi, powinniśmy obserwować zachowanie chorego. Jeśli zachowuje się on agresywnie bądź niebezpiecznie, a my mamy taką możliwość, powinniśmy dołożyć starań aby zapobiec podejmowaniu przez niego działań, które mogą być niebezpieczne zarówno dla niego samego jak i innych.
Jeśli podejrzewamy, że chory może zostać przewieziony do szpitala psychiatrycznego, i mamy taką możliwość np. korzystając z pomocy rodziny która jest w domu, możemy spakować niezbędne rzeczy osobiste chorego. Należy pamiętać również by do szpitala zabrać dokumenty chorego.
Szczególne warunki podczas transportu medycznego
Część osób z zaburzeniami psychicznymi nie dostrzega symptomów choroby, uważa, że nie potrzebuje pomocy nawet w sytuacji poważnego kryzysu. Jeśli jednak taka osoba stwarza zagrożenie dla swego życia lub zdrowia innych osób, wówczas konieczna jest interwencja Zespołu Ratownictwa Medycznego. Wysokie jest też prawdopodobieństwo zastosowania przez ten zespół tzw. przymusu bezpośredniego.
Jeśli karetka została wezwana do takiej osoby, a także jeśli ze względu na stan w jakim się znajduje, kontakt oraz współpraca z nią mogą być znacznie utrudnione, na miejsce może zostać wezwana także Policja. Policja przede wszystkim ma obowiązek udzielić pomocy pracownikom służb ratunkowych. Niemniej wobec pacjenta w uzasadnionych przypadkach również może zastosować przymus bezpośredni.
Czym jest transport medyczny z użyciem przymusu bezpośredniego?
Transport medyczny z zastosowaniem przymusu bezpośredniego następuje tylko w obecności Zespołu Ratownictwa Medycznego. Przed zastosowaniem przymusu konieczne jest uprzedzenie o tym osoby, wobec której środek taki miałby zostać podjęty.
Jeśli osobie z zaburzeniami psychicznymi pomocy udziela podstawowy Zespół Ratownictwa Medycznego, wówczas o zastosowaniu przymusu osobiście decyduje i nadzoruje jego zastosowanie kierujący akcją prowadzenia medycznych czynności ratunkowych. Jest on także zobowiązany niezwłocznie zawiadomić o tym dyspozytora medycznego.
Zastosowanie przymusu bezpośredniego musi spełniać warunki określone w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego. Zapisy tej ustawy opisują cztery rodzaje przymusu bezpośredniego, natomiast w praktyce polskiego ratownictwa medycznego wykorzystuje się trzy z nich:
- przytrzymanie;
- przymusowe podanie leków (najczęściej w celu uspokojenia pacjenta), poza szpitalem takie podanie leków możliwe jest tylko w przypadku zespołów specjalistycznych, w obecności lekarza;
- unieruchomienie – czyli ubezwładnienie osoby z użyciem pasów, uchwytów, prześcieradeł, kaftana bezpieczeństwa lub innych urządzeń technicznych.
Przymus bezpośredni powinien być zastosowany w ostateczności np. gdy komunikacja z pacjentem jest nieskuteczna. Wybierając środek przymusu bezpośredniego personel karetki powinien wybrać ten, który będzie dla pacjenta najmniej uciążliwy.
Po wstępnej ocenie stanu zdrowia pacjenta Zespół Ratownictwa Medycznego podejmuje decyzję czy przymus powinien zostać zastosowany oraz o tym jaki ewentualnie zastosować.
Przymus bezpośredni stosuje się nie dłużej niż przez czas niezbędny do uzyskania pomocy lekarskiej, a w przypadku gdy jej uzyskanie jest utrudnione, na czas niezbędny do przewiezienia pacjenta do zakładu psychiatrycznej opieki zdrowotnej lub szpitala wskazanego przez dyspozytora medycznego.
Każdorazowe użycie przymusu bezpośredniego musi być niezwłocznie zgłoszone dyspozytorowi medycznemu. Ponadto kierujący akcją prowadzenia medycznych czynności ratunkowych, który zlecił zastosowanie przymusu, ma obowiązek wypełnienia dwóch dokumentów – zawiadomienia o zastosowaniu przymusu bezpośredniego oraz karty zastosowania unieruchomienia lub izolacji – według wzorów zamieszczonych
w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 28 czerwca 2012 roku.
Jak wygląda dalsza pomoc osobie z zaburzeniami psychicznymi?
Po przewiezieniu chorego przez Zespół Ratownictwa Medycznego do szpitala psychiatrycznego, na miejscu powinien go osobiście zbadać lekarz psychiatra. Następnie, jeśli to możliwe, powinien zasięgnąć opinii innego lekarza psychiatry lub psychologa oraz podjąć decyzję czy chory zostanie przyjęty na oddział szpitala czy też nie ma takiej potrzeby.
W innych sytuacjach, aby pacjent został przyjęty do szpitala psychiatrycznego powinien on okazać odpowiednie skierowanie od lekarza oraz wyrazić zgodę na leczenie.
Lekarz przyjmujący pacjenta na oddział jest zobowiązany wyjaśnić choremu przyczyny jego przyjęcia oraz poinformować jakie przysługują mu prawa.
Każda osoba przyjęta do szpitala psychiatrycznego ma prawo do pomocy w ochronie swoich praw. W niektórych szpitalach na terenie naszego kraju swoją funkcję pełnią Rzecznicy Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego – pracownicy Biura Rzecznika Praw Pacjenta. Szczegółowe informacje o tym jakie mają zadania oraz w jakich placówkach dyżurują można znaleźć tutaj.